Το παραδοσιακό  έθιμο της λαγάνας παίζει  πρωταγωνιστικό ρόλο στο νηστίσιμο τραπέζι της Καθαράς  Δευτέρας. Με αφορ­μή λοιπόν αυτή την ιδιαίτερη μέρα ας γνωρίσουμε αναλυτικότε­ρα την ιστορία της, που χάνεται στους αιώνες. 

Η περιοχή Βατερά-Βρίσα ευτύχησε να φιλοξενεί στο έδαφός της μερικά απ' τα πιο εντυπωσιακά ζωικά, παλαιοντολογικά ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί στην Ευρώπη, μετατρέποντας έτσι τη Λέσβο, σε συνδυασμό με το παγκόσμιας φήμης απολιθωμένο δάσος του Σιγρίου, σε απαραίτητο προορισμό για τους λάτρεις και όχι μόνο, της Φυσικής Ιστορίας.

Οι ανασκαφές και το Μουσείο

Τα απολιθώματα στα Βατερά έρχονται στο φως το 1980 ύστερα από μιας μικρής κλίμακας ανασκαφή που πραγματοποίησε ο Καθηγητής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μιχ. Δ. Δερμιτζάκης. Αρκετά χρόνια αργότερα, διάφοροι κάτοικοι της περιοχής ανακαλύπτουν σε κάποιες αγροτικές τοποθεσίες πολλά απολιθωμένα οστά. Έτσι, ξεκινάει το 1997 συστηματική παλαιοντολογική έρευνα και ανασκαφές σε όλη την ευρύτερη περιοχή. Για την πραγματοποίηση των ανασκαφών και τη μελέτη των απολιθωμάτων συνεργάζονται η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών υπό την επίβλεψη του καθηγητή κ. Δερμιτζάκη με διεθνή ομάδα παλαιοντολόγων.
Το Πανεπιστήμιο Αθηνών έτσι, βοηθώντας στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής και κατά κύριο λόγο συμβάλλοντας στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των επισκεπτών, προχώρησε στη δημιουργία μιας τοπικής Συλλογής Φυσικής Ιστορίας στο χώρο του παλαιού παρθεναγωγείου της Βρίσας, που παραχωρήθηκε γι’ αυτό το σκοπό από το δήμο Πολιχνίτου Λέσβου. Τα εγκαίνια έγιναν τον Σεπτέμβριο του 1999 και μέχρι σήμερα έχει τύχει της θετικής ανταπόκρισης και του ενθουσιασμού από την πλευρά των κατοίκων. Υπεύθυνος έχει οριστεί, λόγω της μεγάλης του προσφοράς, ο εκπαιδευτικός, καθηγητής Φυσικής, κ. Κων. Ταξείδης.

Συλλογή Φυσικής Ιστορίας Βρίσας περιλαμβάνει τα απολιθώματα σπονδυλωτών και ασπόνδυλων που βρέθηκαν στη περιοχή, δείγματα ορυκτών, πετρωμάτων και μεταλλευμάτων της Λέσβου, τμήμα ζωολογίας με αντιπροσωπευτικά είδη της πανίδας της Λέσβου, καθώς και τμήμα βοτανικής με δείγματα σύγχρονης και απολιθωμένης χλωρίδας της ίδιας περιοχής.

Νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου μπροστά στην είσοδο του Αδραμυττηνού κόλπου, πλησίον της μικρασιατικής ακτής, από την οποία την χωρίζουν τα στενά της Μυτιλήνης προς Α. και των ακρωτηρίων Αργένου (Κόρακα) και Λεκτού Μπαμπά) προς Β. Είναι το τρίτο σε έκταση νησί της Ελλάδος μετά την Κρήτη και την Εύβοια, έχει επιφάνια 1630 χλμ. Διοικητικά η Λέσβος αποτελεί νομό μαζί με την Λήμνο και τον Άγιο Ευστράτιο. Πρωτεύουσα του νησιού και του νομού είναι η Μυτιλήνη.

Το ανάγλυφο της Λέσβου καθορίζεται από πολλούς χαμηλούς λόφους και βουνά με υψηλότερα ένα στο βόριο τμήμα (Λεπέτυμνος, 968μ.) και ένα στο νότιο (Όλυμπος, 967μ.) και από μεγάλη πεδινή έκταση. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του νησιού είναι το απολυθωμένο δάσος του Σιγρίου, δηλαδή απολιθωμένοι κορμοί δένδρων της Τριτογενούς περιόδου. Το νησί έχει και αρκετές ιαματικές θερμοπηγές, κυριότερες από της οποίες είναι της Θερμής, του κόλπου της Γέρας, του Πολιχνίτου (η θερμότερη της Ευρώπης), του Λισβορίου και της Εφταλούς. 

Οι γνωστές από την αρχαιότητα ονομασίες του νησιού ήταν: 

Πελασγία, Ίσσα, Αιθιοπία - Αίγειρα (μελαμψή), Μυτωνίς, Ιμερτή (ποθητή), Λασία (πυκνόδενδρη) και Μακαρία.

Η μυθολογία και οι παραδόσεις, σχετικά με τον αποικισμό και τους πρώτους οικιστές της Λέσβου, αποτελούν μια ένδειξη για την συγγένια των Λεσβίων με τους Θεσσαλούς και γενικότερα με τους Αιολείς.